نشست پنجم از سلسله نشست‌های «بررسی وضعیت خبرگزاری‌ها در ایران؛ گذشته، حال و آینده»، با سخنرانی دکتر علی شاکر و دکتر محمد مهدی مولایی در محل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها، دوشنبه ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۲ برگزار شد.
در ابتدا، طاهره خیرخواه دبیر علمی این نشست‌ها، ضمن اشاره به موراد مطروحه در جلسات گذشته و نیز موضوع مورد بحث این روزها تحت عنوان «هوش مصنوعی» و بیم و امیدهای مطرح‌شده در سراسر جهان نسبت به آن، از سخنرانان خواست با توجه به حوزه تخصصی و مطالعاتی‌شان، به‌طور خاص درباره فرصت‌ها و چالش‌های هوش مصنوعی در حوزه خبر و فعالیت خبرگزاری‌ها توضیح دهند.
هوش مصنوعی در خدمت پردازش و تحلیل داده‌ها در خبرنگاری
علی شاکر، دکترای ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، از تفاوت‌های روزنامه‌نگاری و گزارشگری، «با» و «بدون» استفاده از هوش مصنوعی سخن گفت؛ تا به اهمیت هوش مصنوعی در پردازش اطلاعات انباشته بپردازد.
شاکر توضیح داد که در فرایند رزونامه‌نگاری ، برای ارائه گزارشی از یک واقعه در یک خیابان، شما به مشاهدات، مصاحبه با افراد حاضر و مستندات قابل دسترسی محدود، رجوع می کنید اما در روزنامه‌نگاری به کمک هوش مصنوعی، تمامی اطلاعات مربوط به تک‌تک افراد حاضر، توئیت‌های همسایگان، عکس‌ها و اطلاعات بایگانی‌شده در تمامی اپلیکیشن‌های گوگل و … دسترسی خواهید داشت، ضمن اینکه این‌ها پردازش‌شده و دسته بندی‌شده و بسته به نیاز اطلاعاتی شما در کمترین زمان در دسترس شما قرار خواهد گرفت، در حقیقت آنچه در تعریف حیات و هوش آمده است، اینجا تحقق می‌یابد. حیات فرایند حفظ و تکثیر هر چیزی است و هوش توانایی به کارگیریِ دانش و مهارت است؛ در اینجا در حالی‌که روزنامه‌نگاری واسطه تولید و تکثیر اطلاعات است، هوش مصنوعی ابزار پردازش مجموعه عظیم اطلاعات و داده‌های موجود در جهان است، یعنی هوش مصنوعی کمک می‌کند، حجم عظیم داده‌ها در خبرنگاری، برای شما پردازش و تحلیل شود.
اگر چه که در بدی‌های هوش مصنوعی ممکن است به از بین رفتن برخی مشاغل، وابستگی زیاد استفاده کنندگان، تحول در نظام آموزش و…اشاره شود، اما نباید از مزیت هایی نظیر؛ بهینه شدن امور، کاهش هزینه ها، انتخاب روش‌های بهتر در درمان و… غافل بود.
بنابراین چنان‌که در همه تغییرات تکنولوژیک سال‌های گذشته علیرغم همه ترس ها، با بروز و ظهور مشاغل جدید، ما با بیکاری افراد مواجه نبودیم و صرفا با تغییر مشاغل روبرو شدیم، من معتقدم با سازگاری با امکانات هوش مصنوعی می توان در بهبود فرایندها از آن بهره برد و بهتر است به‌جای برخوردی هیجان زده، با همراهی و سازگاری آن از امکانات آن نهایت بهره را برد؛ ضمن اینکه باید اشاره کرد علیرغم همه پیشرفت‌ها و توانایی‌های هوش مصنوعی، هرگز نمی‌تواند به دلایل بسیاری، جایگزین انسان شود و بهترین راهکار در مواجهه با آن همراه شدن با توانمندی‌های آن در خدمت انسان است.
لزوم سازگاری و افزایش سواد هوش مصنوعی
سخنران بعدی، دکتر محمد مهدی مولایی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، با اشاره به قدمت موضوع هوش مصنوعی، گفت: واژه هوش مصنوعی با کلماتی نظیر یادگیری ماشین، مدتهاست به کار برده می شده اما آنچه آن را در حال حاضر حاِئز اهمیت بیشتر کرده است پیوند آن با کلان داده است. چرا که سوخت این ماشین «کلان‌داده» شده و حجم آن نیز بسیار زیاد است، این ماشین مدت‌ها در حال جمع‌آوری داده‌ها بوده، آن را یادگرفته، زبان آن را آموخته و به توان پردازش محاسباتی آن بیشتر از ذهن ما با سخت‌افزارهای مختلف، مجهز شده است.
گزارش تحقیقات و مطالعات انجام شده در زمینه کاربرد هوش مصنوعی در روزنامه‌نگاری و سازمان‌های رسانه‌ای نشان می‌دهد که اگر چه درصد کمی از خبرنگاران و یا سازمان‌های رسانه‌ای تنها به‌صورت آزمایشی از آن بهره می‌برند (هم به‌خاطر هزینه‌های مالی و هم نبود آمادگی‌های لازم و …)، اما در سال ۲۰۲۳ پیش‌بینی می‌شود که این کاربرد، جهش قابل توجهی پیدا کند؛ چرا که در همین زمان کوتاه، دائما ابزار هوش مصنوعی مثل چت‌بات‌ها به خدمت گرفته شده‌اند و من معتقدم بدبینی‌ها نسبت به بیکار‌شدن‌های حاصل از کاربرد هوش مصنوعی در کوتاه مدت چندان دقیق نیست.
صحبت از جایگزینی ربات‌ها به جای خبرنگاران مطرح می‌شود، اما واقعیت این است که چنین مباحثی تهدید در به حاشیه رانده شدن انسان‌ها در همه مشاغل ممکن است مطرح شود و مخصوص روزنامه‌نگاری نیست و اگرچه معتقدم که هوش مصنوعی به بهبود فرایندها و عملکردها و نیز سرعت تهیه و تنظیم اخبار کمک می‌کند و کاهش‌دهنده زحمات و تسریع‌کننده خدمات خواهد بود.
با به‌کارگیری اصطلاحاتی نظیر روزنامه‌نگاری اتوماتیک، روزنامه‌نگاری الگوریتمی، روزنامه‌نگاری رایانشی و روزنامه‌نگاری روباتیک ممکن است غلبه ماشین بر انسان در روزنامه‌نگاری تداعی شود. در دیدگاهی دیگر درباره هوش مصنوعی با واژه Augmented مواجه هستیم (افزوده‌شده یا تقویت‌شده) که می‌گوید هوش مصنوعی مثل سایر فناوری‌ها تقویت‌کننده و کمک‌کننده به حساب می‌آید؛ نظیر اینکه ما در گذشته با خودکار می‌نوشتیم، سپس حروف‌چینی می‌شد و … اما الان مستقیماً تایپ می‌کنیم و با کمک نرم‌افزارها صفحه‌بندی می‌کنیم و… .
مولایی در ادامه گفت مهمترین مسئله برای روزنامه‌نگاران در موضوع هوش مصنوعی به نظر من «افزایش سواد هوش مصنوعی» است و تلاش برای سازگاری با آن و به خدمت گرفتن امکانات آن در همه ابعاد. برای سازمان‌های رسانه‌ای هم تدوین استراتژی هوش مصنوعی باید در اولویت قرار گیرد.
پیشنهاد من که برآمده از مطالعات انجام‌گرفته در این زمینه بوده، این است که خبرنگاران و سازمان‌های رسانه‌ای این موارد را مشخصاً در استراتژی هوش مصنوعی مدنظر قرار دهند:
ü ارزیابی مراحل و آمادگی برای هوش مصنوعی؛
ü درک و دسته‌بندی نوع فناوری‌های هوش مصنوعی که به کار خبرنگاری می آید.
ü تصمیم‌گیری در مورد رابطه هوش مصنوعی با برند و استراتژی کلی شما، مشکلاتی که ممکن است حل کند یا نیازهایی که ممکن است برطرف کند.
ü ارزیابی اینکه کدام بخش‌های سازمان شما می‌توانند از هوش مصنوعی استفاده کنند و به چه دلیل؛
ü شناسایی موانع اصلی: منابع، مهارت‌ها، فرهنگ، مدیریت و غیره و برنامه‌ریزی برای حل آنها به صورت سیستماتیک؛
ü تعیین نقش‌ها و مسئولیت‌ها و ایجاد یک ساختار ارتباطی در سراسر سازمان برای شامل کردن تمامی ذینفعان؛
ü تأسیس سیستم‌های نظارت و بررسی عملکرد و اولویت‌ها؛
ü ایجاد نقشی برای ارتباطات خارجی با شرکای تجاری، مشتریان و منابع هوش مصنوعی گسترده با مأموریت بررسی و یادگیری نوآوری.
منبع: وب‌سایت دفتر مطالعات رسانه
