عنوان:
مقایسه‏ الگوهای سازمان‌دهی روش‌ها و تکنیک‌های آینده‌پژوهی

نویسنده:
محمد مهدی مولایی

چکیده:
کثرت، تفاوت‌ها و پیچیدگی‌های روش‌ها و تکنیک‌های آیند‌ه‌پژوهی و آینده‌نگاری، ضرورت سازماندهی آنها برای رسیدن به درک و شناخت مناسب‌تر را نشان می‌دهد. برای سازماندهی روش‌ها و تکنیک‌های آینده‌پژوهی تعدادی از آینده‌پژوهان صاحب‌نظر در حوزه روش‌شناسی الگوهایی ارائه کرده‌اند. در این مقاله انواع متفاوت الگوهای سازماندهی روش‌ها و تکنیک‌های آینده‌پژوهی و آینده‌نگاری معرفی خواهند شد. پنج الگوی کلاسیک، رافائل پوپر، جوزف ووروس، میکا آلتونن و مارکوس ویناری در این مقاله معرفی و مقایسه شده‌‏‏اند. در الگوی کلاسیک مبنای سازماندهی، کمی-کیفی بودن و اکتشافی-هنجاری بودن است و خروجی الگو جدول دسته‌بندی روش‌ها است. در الگوی رافائل پوپر مبنای سازماندهی، خبره‌محور-تعاملی بودن و خلاقیت‌محوری-شواهد‌محوری بودن است و خروجی الگو، الماس روش‌ها است. الگوی جوزف ووروس دو محور تکاملی-انقلابی بودن و عمق سطح تحلیل را مبنای سازماندهی قرار داده است و خروجی الگو نوع‌شناسی روش‌ها است. میکا آلتونن در الگویش دو محور طبیعت درک سیستم و ابزار کنترل سیستم را مبنا قرار داده و دسته‌بندی نواحی چهارگانه را به‌عنوان خروجی ارائه می‌کند. در الگوی مارکوس ویناری نیز مبنای سازماندهی، کاربرد روش‌ها در مراحل پژوهش است. در اینجا ویژگی‌های هر الگو و مبنایی که برای سازماندهی روش‌ها و تکنیک‌های آینده‌پژوهی استفاده می‌شوند مورد توجه قرار خواهد گرفت و بر اساس آن انواع روش‌ها دسته‌بندی می‌شوند. در انتها این الگوهای متفاوت با هم مقایسه خواهند شد تا تفاوت‌ها و شباهت‌های هر کدام مشخص شود. توسعه الگوهای سازماندهی روش‌شناختی به شناخت بهتر جایگاه و کارکرد روش‌ها و تکنیک‌ها در آینده‌پژوهی منجر خواهد شد تا در نهایت آینده‌پژوهان بتوانند در مطالعات‌شان مجموعه روش‌ها و تکنیک‌ها را به‌درستی انتخاب و از آنها استفاده کنند.

کلمات کلیدی:
تکنیک‌های آینده‌پژوهی، روش‌های آینده‌پژوهی، روش‌شناسی آینده‌پژوهی، روش‏‌شناسی آینده‌نگاری

منبع:
نخستین کنفرانس ملی آینده پژوهی، مدیریت و توسعه، مهرماه ۱۳۹۳

مقاله را از اینجا دریافت کنید