محمد مهدی مولایی – رایانش ابری (Cloud Computing) با سرعتی پرشتاب در حال تسخیر دنیای فناوری اطلاعات است. گسترش رایانش ابری و محصولات آن فراتر از یک تحول فنی، یک تغییر پارادایمی در دنیای فناوری اطلاعات به‏حساب می‏آید. رایانش ابری در ساده‏ترین شکل آن دسترسی ساده و همیشگی به سرویس‏ها، نرم‏افزاها، زیرساخت‏ها و مواردی از این دست از طریق شبکه است. در رایانش ابری اطلاعات شما در محیطی خارج از رایانه شخصی شما ذخیره‏سازی و پردازش می‏شود و دستگاه دیجیتال اعم رایانه، تبلت، تلفن هوشمند و غیره تنها نقش دریافت‏کننده، ارسال‏کننده و نمایش‏دهنده اطلاعات را خواهد داشت.

محصولات ابتدایی رایانش ابری از قبیل «دراپ‏باکس»، «گوگل درایو» و «آفیس ۳۶۵ مایکروسافت» اکنون در دسترس همه کاربران اینترنت قرار دارند و استفاده از آنها به‏منظور دسترسی همه‏جایی به فایل‏های مورد نیاز در سال‏های اخیر گسترش چشم‏گیری داشته است. اما تحولاتی که در نتیجه گسترش رایانش ابری پیش‏بینی شده بسیار فراتر از اینهاست و در سال ۲۰۱۴ شاهد تحقق تعداد دیگری از آنها خواهیم بود. متخصصان رایانش ابری پیش‏بینی‏های متفاوتی درباره وضعیت این فناوری جدید در سال ۲۰۱۴ ارائه کرده‏اند که مهم‏ترین آنها را با هم مرور می‏کنیم.

دسترسی شرکت‏های کوچک به نرم‏ افزاهای بزرگ

از مزایای رایانش ابری کاهش هزینه دسترسی به سخت‏افزار و نرم‏افزار به‏خصوص برای کاربران حرفه‏ای و شرکت‏های کوچک است. خرید نرم‏افزارهای تخصصی نیاز به هزینه بالایی دارد که معمولا از توان کاربران حرفه‏ای و شرکت‏های کوچک خارج است. هرچند که در ایران به دلیل حاکم نبودن قوانین کپی‏رایت چنین دغدغه‏ای وجود ندارد و کاربران عادی اینترنتی با پایین‏ترین هزینه می‏توانند گران‏ترین نرم‏افزارها را تهیه و روی سیستم خانگی‏شان نصب کنند، ما در برخی کشورها که قوانین محکمی در این خصوص وجود دارد، هزینه دسترسی به نرم‏افزارهای تخصصی و همچنین تهیه سخت‏افزار مناسب برای اجرای این نرم‏افزارها یکی از مسائل جدی شرکت‏های کوچک است. در مدل رایانش ابری، کاربران حرفه‏ای و شرکت‏های کوچک می‏توانند به میزان مورد نیازشان استفاده از این نرم‏افزارها را در قالب سرویس‏های آنلاین و به‏صورت محدود خریداری کنند. پیش‏بینی می‏شود در سال ۲۰۱۴ با گسترش سرویس‏دهنده‏های ابری و ارائه انواع قابلیت‏های نرم‏افزاری، امکان دسترسی شرکت‏های کوچک به نرم‏افزاهای بزرگ به‏شکل گسترده‏ای فراهم شود. این تحول جدی در عرصه کسب‏وکارهای کوچک در سطح جهانی است.

کم‏رنگ شدن نقش واحدهای آی.تی در سازمان‏ها

در دهه گذشته واحدهای آی.تی نقش کلیدی در سازمان‏ها و شرکت‏ها پیدا کرده‏اند. فراگیر شدن استفاده از اینترنت در میان مردم و به‏تبع آن گسترش ارائه انواع خدمات به‏صورت آنلاین سازمان‏ها را به‏سوی «الکترونیکی شدن» و سپس «آنلاین شدن» و در نهایت «اجتماعی شدن» پیش برد. در این میان واحدهای آی.تی نقش کلیدی داشتند. از خرید سخت افزار مورد نیاز تا تهیه و نصب نرم‏افزار لازم و تایید و تعریف انواع دسترسی‏ها در شبکه‏های داخلی و خارجی همه از مسیر واحدهای آی.تی رد می‏شد.

متخصصان حوزه رایانش ابری تغییر این روند را پیش‏بینی کرده‏اند. گسترش رایانش ابری و کاربردی شدن آن در شرکت‏ها که در سال ۲۰۱۴ با شتاب بیشتری دنبال خواهد شد، نقش واحدهای آی.تی را کمرنگ خواهد کرد. وقتی نیازی به خرید، نصب و نگهداری انواع سخت‏افزارها و پردازشگرهای پیشرفته نباشد و از سوی دیگر خرید، نصب و پشتبیانی نرم‏افزارهای جدید و پیچیده از دستور کار سازمان خارج شود، از شرح وظایف واحدهای آی.تی در سازمان کاسته خواهد شد. به‏تبع آن واحد آی.تی ممکن است در سال‏های آینده با همان شیبی که در مدت یک‏دهه به یکی از مهم‏ترین واحدهای سازمانی تبدیل شده بود، به واحدی حاشیه‏ای تبدیل شود. البته در این خصوص سناریوهای دیگری نیز مطرح است و از جمله آنها بازتعریف واحد آی.تی در فضای ابری است.

در نتیجه این تحولات است که واحدهای سازمانی از قبیل واحدهای منابع انسانی و بازاریابی که در برخی سازمان‏ها بهره‏برداری کمتری از جدیدترین فناوری‏های اطلاعات داشته‏اند، می‏توانند با بهره‏گیری مستقیم از سرویس‏های آنلاین ابری و بدون واسطه واحد آی.تی ارتباط بیشتری با ابزارهای و سرویس‏های جدید آنلاین برقرار کنند.

اهمیت یافتن امنیتِ رایانش ابری

یک نظرسنجی از کارشناسان و استفاده‏کنندگان از رایانش ابری در سال ۲۰۱۳ نشان داده که مهم‏ترین دغدغه آنها در استفاده از این فناوری جدید «امنیت رایانش ابری» است. در این نظرسنجی دغدغه امنیت با ۳۰ درصد مهم‏ترین مسئلۀ ابریِ سازمان‏ها بوده و پس از آن عواملی دیگری از قبیل مسئله مهاجرت به فضای ابر، بودجه و غیره مطرح شده است. از این رو در سال ۲۰۱۴ و با جدی‏تر شدن استفاده از امکانات ابری در شرکت‏ها، مسئله امنیت رایانش ابری نیز در کانون توجه قرار خواهد گرفت.

در این خصوص به‏نظر می‏رسد با یک تغییر اساسی مواجه خواهیم بود. اگر تا پیش از این دغدغه شرکت‏ها و سازمان‏ها حفظ امنیت ابزارها و شبکه داخلی بود، از این پس دغدغه‏های امنیتی مردان فناوری اطلاعات معطوف به حفظ امنیت داده‏هاست. بر این اساس شاهد طراحی و توسعه مدل‏های جدید امنیت در فضای مجازی خواهیم بود.

روشن‏تر شدن تفکیک انواع ابرها و گسترش ابرآمیخته

در دنیای پردازش ابری از وجود چهار نوع ابر با عنوان ابر عمومی (Public cloud)، ابر خصوصی (Private cloud)، ابر جماعتی (Community cloud) و ابر آمیخته (Hybrid cloud) سخن گفته می‏شود. در ابر عمومی سرویس‏های آنلاین از طریق اینترنت و در واحدهای کوچک تدارک و عرضه می‏شود. در این حالت عرضه‏کننده منابع را به صورت اشتراکی به رایگان در اختیار آنها قرار می دهد یا به کاربران اجاره می‌دهد و بر اساس مدل رایانش همگانی و مشابه صنعت تلفن برای کاربران صورت‏حساب می‌فرستد. ابرخصوصی یک سازمان به عنوان یک زیرساخت رایانش ابری برای استفاده داخلی ایجاد می‏شود. ابر جماعتی با دغدغه نیازهای مشترک بین چند سازمان شکل می‏گیرد. در این نوع ابر چند سازمان با به اشتراک گذاشتن زیرساخت از مزایای رایانش ابری بهره‌مند می‏شوند. در نهایت ابر آمیخته از چند ارائه‏دهنده داخلی و یا خارجی تشکیل می‏شود.

پیش‏بینی می‏شود در سال ۲۰۱۴ تفکیک میان این انواع ابر واضح‏تر از قبل در رسانه‏ها مطرح شده و مورد توجه کاربران و مدیران شرکت‏ها قرار بگیرد. همچنین شرکت‏ها احتمالا به‏سمت گسترش ابرهای آمیخته حرکت خواهند کرد که بخشی از مزایای ابرهای عمومی و ابرهای خصوصی را همزمان با هم دارد.

رایانش ابری به ‏عنوان پشتیبان اینترنت اشیاء

از دیگر مفاهیم مورد توجه دنیای فناوری در دو-سه سال اخیر Internet of things که با مخفف IoT شناخته می‏شود و در فارسی به «اینترنت اشیاء» و «اینترنت چیزها» ترجمه شده است. مجهز کردن اشیاء به سطحی از فناوری که بتوانند به شکبه اینترنت متصل شوند تعریف ساده‏ای از اینترنت اشیاء است. به عبارت دیگر در کنار انسان‏های متصل به شبکه اینترنت، مجموعه‏ای از اشیاء نیز به اینترنت متصل می‏شوند و در تعامل ارتباطی قرار می‏گیرند.

برخی کارشناسان پیش‏بینی کرده‏اند که در سال ۲۰۱۴ ابر عمومی به‏عنوان ستون فقرات (Backbome) اینترنت اشیاء به جایگاهی تثبیت شده برسد. در نتیجه میلیون‏ها شیء متصل به اینترنت در فضای ابر عمومی قرار خواهند گرفت و اطلاعات مربوط به آنها به‏شکل ساده‏تری از گذشته قابل ثبت، ذخیره‏سازی و تحلیل خواهد بود. به عبارتی مراحل اولیه تحقق رویای فضای مشترک بین انسان و ماشین که در آن وسایل زندگی روزمره همانند انسان ها با اتصال به اینترنت اطلاعات خود را با هم و با انسان ها به اشتراک می گذراند در سال ۲۰۱۴ و از مسیر ابر عمومی میسر خواهد شد.

منابع:

Florentine, Sharon; Olavsrud,Thor (2013) “2014 Forecast for Cloud Computing”,
CXO Media Inc. URL: http://www.cio.com/article/745155/2014_Forecast_for_Cloud_Computing

SearchCloudComputing.com Staff (2013) “Cloud computing experts forecast the
market climate in 2014”, TechTarget, URL: http://searchcloudcomputing.techtarget.com/feature/Cloud-computing-experts-forecast-the-market-climate-in-2014

Staten, James (2013) “Cloud Computing Predictions for 2014: Cloud Joins the
Formal IT Portfolio”, Forrester.com, URL: http://blogs.forrester.com/james_staten/13-12-04-cloud_computing_predictions_for_2014_cloud_joins_the_formal_it_portfolio

Columbus, Louis (2013) “Predicting Enterprise Cloud Computing Growth”, Forbes,
URL: http://www.forbes.com/sites/louiscolumbus/2013/09/04/predicting-enterprise-cloud-computing-growth/

Calderon-Asselin, Alexandre-Pascal (2013) “The Future of Cloud Computing”,
SitePoint Pty. Ltd. URL: www.sitepoint.com/the-future-of-cloud-computing/

منبع: ماهنامه دنیای کامپیوتر و ارتباطات، شماره ۱۳۳، اسفندماه ۱۳۹۲